Η παραπάνω ανάλυση αποκάλυψε πως δεν υπάρχουν διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου κατά την παραγωγή αυτών των προϊόντων, είτε πως αυτές είναι αναξιόπιστες. Επίσης, τα ηλεκτρονικά τσιγάρα δεν φέρουν ετικέτες προειδοποίησης για τις παρενέργειες στην υγεία του χρήστη, όπως τα υπόλοιπα εγκεκριμένα υποκατάστατα νικοτίνης ή τα συμβατικά τσιγάρα. Η FDA σημειώνει πως υπάρχει διαφοροποίηση μεταξύ της ποιότητας των προϊόντων ηλεκτρονικών τσιγάρων και, καθώς υπάρχουν στοιχεία για λίγα δείγματα, από τα αποτελέσματα της παραπάνω ανάλυσης δεν μπορούν ακόμα να διεξαχθούν τελικά συμπεράσματα: ποιες ουσίες περιέχονται ή όχι σε συγκεκριμένα ηλεκτρονικά τσιγάρα ή μάρκες.

Ομοιοπαθητικά φάρμακα και ηλεκτρονικά τσιγάρα

Καθώς είναι πρόσφατη η κυκλοφορία των ηλεκτρονικών τσιγάρων, δεν υπάρχουν επαρκή κλινικά στοχεία για το αν τα διάφορα χημικά που περιέχουν αντιδοτούν τα ομοιοπαθητικά φάρμακα ή όχι. Πάντως, από τις αναλύσεις των ανταλλακτικών φυσιγγίων, τα περισσότερα περιέχουν μενθόλη σε διαφορετικές συγκεντρώσεις. Η μενθόλη, ως γνωστόν, είναι μία από τις ουσίες που μπορεί να αντιδοτήσει ορισμένα ομοιοπαθητικά φάρμακα (π.χ., Natrum muriaticum) ή ευαίσθητα σε αυτήν άτομα. Γι' αυτό και χρειάζεται καταγραφή και αναφορά των περιστατικών που ίσως αντιδοτηθούν, λόγω των χημικών των ηλεκτρονικών τσιγάρων.

Το ηλεκτρονικό τσιγάρο

Το ηλεκτρονικό τσιγάρο εφευρέθηκε το 2004 στην Κίνα (χώρα στην οποία καταναλώνεται το 30% της παγκόσμιας παραγωγής συμβατικών τσιγάρων [6]) και πλέον πωλείται σε αρκετές άλλες χώρες στον κόσμο. Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, που επίσης ονομάζονται «e-τσιγάρα», είναι συσκευές που λειτουργούν με μπαταρίες και έχουν ανταλλακτικά φυσίγγια (catridges), τα οποία περιέχουν νικοτίνη, αρωματικές ουσίες και άλλα χημικά. Το ηλεκτρονικό τσιγάρο μετατρέπει τη νικοτίνη (η οποία είναι ιδιαιτέρως εθιστική) και άλλα χημικά σε αέριο, το οποίο εισπνέεται από τον χρήστη.

Επίσης, διατίθενται σε διάφορες γεύσεις, όπως μέντα και σοκολάτα, οι οποίες μπορεί να ελκύουν νεαρά άτομα. Αυτά τα προϊόντα απευθύνονται και πωλούνται κυρίως σε νεαρά άτομα, και είναι άμεσα διαθέσιμα στο Διαδίκτυο και σε διάφορα καταστήματα. Ειδήμονες των επιστημών υγείας εξέφρασαν την ανησυχία τους για το ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα μπορεί να αυξήσουν το ποσοστό εθισμού στη νικοτίνη και χρήση καπνού στα νεαρά άτομα. «Η FDA ανησυχεί για την ασφάλεια αυτών των προϊόντων και τον τρόπο που διαφημίζονται στο κοινό». Γιατροί και χρήστες μπορούν να αναφέρουν τις σοβαρές παρενέργειες που συναντούν ή προβλήματα αναφορικά με την ποιότητα των ηλεκτρονικών τσιγάρων στην FDA, μέσω Διαδικτύου, fax ή τηλεφώνου [4].

Η θέση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας

Αντίθετα απ' ό,τι υπαινίσσονται ορισμένες εταιρείες στις διαφημίσεις τους, το ηλεκτρονικό τσιγάρο δεν είναι δοκιμασμένη θεραπεία αντικατάστασης νικοτίνης, και ο ΠΟΥ δεν έχει επιστημονικά δεδομένα για να επιβεβαιώσει την ασφάλεια και αποτελεσματικότητα των ηλεκτρονικών τσιγάρων [7]. Οι παραγωγοί του ηλεκτρονικού τσιγάρου, γενικά, το διαφημίζουν ως μέσον που μπορεί να βοηθήσει τους καπνιστές να απεξαρτηθούν από τον καπνό. Κάποιοι απ' αυτούς έχουν φτάσει ακόμα και στο σημείο να υπονοούν ότι θεωρείται εγκεκριμένη θεραπεία αντικατάστασης της νικοτίνης, όπως οι τσίχλες, οι παστίλιες και τα αυτοκόλλητα νικοτίνης. Ο ΠΟΥ τονίζει πως χρειάζεται να διεξαχθούν κλινικές δοκιμές και αναλύσεις τοξικότητας, και να ακολουθούνται οι οδηγίες και οι κανονισμοί ασφαλείας, κατά τη διαδικασία της παραγωγής. Σύμφωνα με τις συστάσεις, οι κατασκευαστές τους πρέπει να αφαιρέσουν από τις διαφημίσεις τους και τα ενημερωτικά φυλλάδια οτιδήποτε υπονοεί πως ο ΠΟΥ το θεωρεί ασφαλές και αποτελεσματικό μέσον για τη διακοπή του καπνίσματος. Ο ΠΟΥ δεν απορρίπτει την πιθανότητα ότι το ηλεκτρονικό τσιγάρο θα μπορεί να είναι χρήσιμο στη διακοπή του καπνίσματος, αλλά αυτό χρειάζεται να διερευνηθεί [7].

Κάπνισμα και ηλεκτρονικά τσιγάρα στην Ελλάδα

Τα επιδημιολογικά στοιχεία όσον αφορά το κάπνισμα στην Ελλάδα είναι πολύ ανησυχητικά, καθώς η Ελλάδα κατέχει μία από τις υψηλότερες θέσεις διεθνώς στην κατανάλωση καπνού [8]:

Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΠΟΥ, η μέση κατανάλωση τσιγάρων στην Ευρωπαϊκή Ένωση ανερχόταν τα προηγούμενα χρόνια σε 1.661,64 κατ' άτομο ετησίως, ενώ ο αντίστοιχος δείκτης στην Ελλάδα ήταν 2.457,17 (δηλαδή, +47% περισσότερο από τον μέσο όρο).

Σημαντικό πρόβλημα αποτελεί και το παθητικό κάπνισμα, καθώς από τους μη καπνιστές το 31,5% δηλώνει ότι εκτίθεται σε κάπνισμα στο σπίτι και το 38% στην εργασία.

Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα κυκλοφορούν στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, αλλά σε αυτά δόθηκε ιδιαίτερη δημοσιότητα τους τελευταίους μήνες, με αφορμή την απαγόρευση του καπνίσματος στους δημόσιους χώρους στην Ελλάδα, στις 1 Ιουλίου 2009 (Νόμος 3730/2008). Περισσότερα για τη σχετική νομοθεσία και άλλες χρήσιμες πληροφορίες για το κάπνισμα μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα www.smokestop.gov.gr

Σχετικά με την αρμοδιότητα ελέγχου προϊόντων που χρησιμοποιούνται ως υποκατάστατα του καπνίσματος και περιέχουν νικοτίνη, ο ΕΟΦ απάντησε με το ακόλουθο έγγραφο σε ερώτηση του Γενικού Χημείου του Κράτους [5]: «Τα προϊόντα που χρησιμοποιούνται ως υποκατάστατα του καπνίσματος και περιέχουν νικοτίνη υπάγονται στα φαρμακευτικά προϊόντα (τα προϊόντα αρμοδιότητας ΕΟΦ είναι εκείνα τα οποία αναφέρονται στον Νόμο 1316). Η διάθεσή τους στην αγορά προϋποθέτει τη χορήγηση άδειας κυκλοφορίας φαρμάκου από τον ΕΟΦ:
α) στην κατηγορία αυτή υπάγεται και το ηλεκτρονικό τσιγάρο, το οποίο περιέχει νικοτίνη. Έως σήμερα, ο ΕΟΦ δεν έχει χορηγήσει άδεια κυκλοφορίας σε ανάλογο προϊόν για την ελληνική αγορά.
β) προϊόντα τα οποία παρουσιάζονται ως ηλεκτρονικά τσιγάρα που δεν περιέχουν νικοτίνη θα πρέπει να εξεταστούν από άλλους αρμόδιους φορείς, όπως το Υπουργείο Ανάπτυξης.»

Υπάρχουν πολλά αναπάντητα ερωτήματα σχετικά με την ασφάλεια των ηλεκτρονικών τσιγάρων, όπως, για παράδειγμα, για τις συγκεντρώσεις των τοξικών και καρκινογόνων ουσιών, τα ποσοστά της νικοτίνης που ελευθερώνουν στο αίμα, την ασφάλεια ή μη του τεχνητού καπνού για τους γύρω κ.λπ. [14] Απομένει, λοιπόν, ο ΕΟΦ, οι λοιποί φορείς και οι ερευνητές να διεξάγουν τους απαραίτητους ελέγχους και δοκιμές, ώστε να προστατευθούν οι καταναλωτές.

Η παγκόσμια επιδημία καπνίσματος - Εξάρτηση από τη νικοτίνη

Το κάπνισμα είναι η κυριότερη αιτία θανάτου που μπορεί να προληφθεί. Περίπου 5 εκατομμύρια άτομα πεθαίνουν κάθε χρόνο, περισσότερα απ' ό,τι από AIDS, ελονοσία και φυματίωση μαζί. Το τσιγάρο και τα άλλα καπνικά προϊόντα είναι τα μόνα καταναλωτικά αγαθά που σκοτώνουν όταν χρησιμοποιούνται ακριβώς όπως συστήνει ο κατασκευαστής τους. Έως το 50% των καπνιστών θα πεθάνουν από κάποια ασθένεια οφειλόμενη στο κάπνισμα [12].

Η νικοτίνη είναι ισχυρή εθιστική ουσία. Όπως αναφέρει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας: «Όλες οι επιδημίες έχουν έναν φορέα για την εξάπλωσή τους, ένα μέσον το οποίο μεταδίδει την ασθένεια και τον θάνατο. Για την επιδημία του καπνίσματος, ο φορέας αυτός δεν είναι ένας ιός, βακτηρίδιο ή άλλος μικροοργανισμός, είναι η βιομηχανία καπνού και η επιχειρηματική στρατηγική της. Η επιδημία της χρήσης τσιγάρου και της ασθένειας, όπως την βιώνουμε σήμερα, δεν θα υπήρχε αν η βιομηχανία του τσιγάρου δεν διαφήμιζε και προωθούσε τα προϊόντα της τον 20ό αιώνα» [11, 13].

Το κάπνισμα (χρήση καπνού) είναι μία από τις μεγαλύτερες απειλές που αντιμετώπισε ποτέ η ανθρωπότητα [9]:

Το παθητικό κάπνισμα

Το παθητικό κάπνισμα προκαλεί βλάβες σε όλους όσοι εκτίθενται σε αυτό. Πολλές πρόσφατες μελέτες επιβεβαίωσαν τους σοβαρούς κινδύνους για την υγεία και τη ζωή, που συνδέονται με το παθητικό κάπνισμα. Έχει αποδειχθεί ότι η χρόνια έκθεση στο παθητικό κάπνισμα είναι η αιτία πολλών από τις ασθένειες που προκαλεί και το ενεργητικό κάπνισμα, συμπεριλαμβανομένων του καρκίνου του πνεύμονα, των καρδιαγγειακών παθήσεων και των παιδικών ασθενειών. Οι υψηλότερες συγκεντρώσεις καπνού στο περιβάλλον μετρήθηκαν σε μπαρ και ντισκοτέκ.

H τετράωρη έκθεση σε ντισκοτέκ ισοδυναμεί με συμβίωση με καπνιστή για έναν μήνα. Η διαπίστωση ότι τα επίπεδα έκθεσης είναι εξαιρετικά υψηλά σε επιχειρήσεις του κλάδου της φιλοξενίας έχει επιβεβαιωθεί από διάφορες αξιόπιστες μελέτες, που έδειξαν ότι η μέση έκθεση των εργαζομένων σε μπαρ είναι τριπλάσια ή πολλαπλάσια της έκθεσης, λόγω της συμβίωσης με καπνιστή [14], αυξάνοντας κατά πολύ την πιθανότητα εκδήλωσης καρκίνου του πνεύμονα.

Επίλογος

Η διαφώτιση των ανθρώπων για τους πραγματικούς κινδύνους μπορεί να προσφέρει τα μέγιστα στην καταπολέμηση κάθε μορφής καπνίσματος και του εθισμού στη νικοτίνη [10, 12]. Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα ίσως έχουν να προσφέρουν αρκετά σε έναν κόσμο που το κάπνισμα γίνεται κοινωνικά απορριπτέο, αλλά χρειάζεται διερεύνηση κατά πόσον είναι ασφαλή (ή ασφαλέστερα από τα συμβατικά τσιγάρα) και εάν μπορούν να φανούν χρήσιμα στη διακοπή του καπνίσματος.

Θυμίζουμε ότι η Ομοιοπαθητική μπορεί να βοηθήσει στη διακοπή του καπνίσματος, στο πλαίσιο της μείωσης ψυχολογικών παραγόντων (π.χ., άγχος, μελαγχολία, νεύρα κ.λπ.) που μπορεί να οδηγούν ή να επιτείνουν το κάπνισμα, αλλά και της βελτίωσης του μεταβολισμού και του νευρικού συστήματος, κάνοντας ευκολότερη την απεξάρτηση από τη νικοτίνη.

του Αριστοτέλη Βάθη, Ιατρού Ομοιοπαθητικού - Βιοχημικού, Μέλος ΔΣ ΕΕΟΙ
Από το περιοδικό HomeoNews, τεύχος 14

Βιβλιογραφία
1. FDA, 22 Ιουλίου 2009, https://www.fda.gov/NewsEvents/Newsroom/PressAnnouncements/ucm173222.htm
2. FDA, https://www.fda.gov/downloads/Drugs/ScienceResearch/UCM173250.pdf
3. FDA, https://www.fda.gov/NewsEvents/PublicHealthFocus/ucm173146.htm
4. FDA, https://www.fda.gov/Safety/MedWatch/default.htm
5. ΦΣΑ, Μάρτιος 2009, https://www.fsa.gr/Circulars/martios_2009.pdf
6. WHO, https://www.who.int/tobacco/mpower/mpower_report_tobacco_crisis_2008.pdf
7. WHO, 19 September 2008, https://www.who.int/mediacentre/news/releases/2008/pr34/en/index.html
8. Τούντας Γ., Η υγεία του ελληνικού πληθυσμού, 2007,
9. WHO, https://www.who.int/tobacco/mpower/tobacco_facts/en/index.html
10. WHO, https://www.euro.who.int/tobaccofree/database/20090209_3
11. WHO, «Tobacco industry exposed», https://www.emro.who.int/TFI/Secrets-Words.htm
12. WHO, https://www.emro.who.int/TFI/WNTD2009/Index.htm
13. WHO, 2008, https://www.who.int/tobacco/mpower/mpower_report_tobacco_crisis_2008.pdf
14. Nebot et al, «Environmental tobacco smoke exposure in public places of European cities», Tobacco Control, 2005;14:60-63.
15. New Scientist, 14 February 2009, p33-35