Η Ορθόδοξη Εκκλησία και η σχέση της με την Ομοιοπαθητική

Εισαγωγή

Κατά τη διάρκεια του 15ου Συνεδρίου, στις αρχές Δεκεμβρίου 2009, στην Αθήνα, έμαθα ότι γίνεται λόγος για παλαιότερη εργασία μου σχετικά με τις αναφορές στα κείμενα των Αγίων Πατέρων της Εκκλησίας μας και την Ομοιοπαθητική, και μου ζητήθηκε να την ξαναγράψω. Ανέκαθεν, η Εκκλησία στάθηκε στο πλευρό όλων των ανθρώπων, από την ίδρυσή της και εντεύθεν, σε όλες τις γενιές, προσφέροντας πνευματική θαλπωρή, κατανόηση και αγάπη. Μαζί με τη διδασκαλία του Θεανθρώπου και τα ʼγια Μυστήρια συνεχίζει το έργο της έως σήμερα. Στους κόλπους της υπηρέτησαν πολλοί που πραγματικά ήταν ʼγιοι, με ατελείωτα θαύματα έως και σήμερα, όπως και το ακριβώς αντίθετο, άνθρωποι που την αμαύρωσαν και έδιωξαν πολλούς από τους κόλπους της με τη συμπεριφορά τους. Ανάμεσα, λοιπόν, σε όλους τους λειτουργούς της Εκκλησίας κατά καιρούς εμφανίστηκαν και κάποιοι με υπερβάλλοντα ζήλο, ο οποίος, σε συνδυασμό με την ημιμάθεια, τους οδήγησε σε σφάλματα. Και έτσι, κυνηγήθηκαν πολλοί σοφοί που με το έργο τους άλλαξαν τον ρου της Ιστορίας. Πριν από οκτώ χρόνια έγινε μια κίνηση κατά της Ομοιοπαθητικής, με άρθρα και ομιλίες που κορυφώθηκαν με ένα συνέδριο στην Αρναία της Χαλκιδικής από τον τότε μητροπολίτη και τον καθηγητή Καρδιολογίας κ. Αβραμίδη. Το βασικό σημείο αντιπαράθεσης στηρίχθηκε σε ένα τευχίδιο που έγραψε ένας ελβετός μοναχός και ουσιαστικά καταφέρεται κατά της Ομοιοπαθητικής, χρησιμοποιώντας εκφράσεις από τα συγγράμματα διαφόρων Δασκάλων της, πριν από 100-150 χρόνια [1800-1900], τότε που η έννοια του όρου «πνεύμα» ήταν εντελώς διαφορετική απ’ ό,τι σήμερα. Οι συγγραφείς του εν λόγω τευχίδιου εννοούσαν με τη λέξη αυτή την ιδιαίτερη ενέργεια και δυναμική της κάθε ουσίας, χωρίς αυτό να έχει καμία απολύτως σχέση με τη θρησκευτική έννοια του όρου. Εκείνη την περίοδο, μαζί με τον σεβαστό δάσκαλό μου κ. Αρίσταρχο Τσαμασλίδη, συγκεντρώσαμε όσο το δυνατόν περισσότερες καταγραφές του Νόμου των Ομοίων (τα όμοια θεραπεύουν τα όμοια) στα κείμενα των Αγίων Πατέρων μας και σε άλλα λειτουργικά βιβλία της Εκκλησίας μας.

Oμοιοπαθητική και Ορθοδοξία

Ο Νόμος των Ομοίων, στον οποίον στηρίζεται το οικοδόμημα της Ομοιοθεραπευτικής καταγράφεται στο βιβλίο "Περί τόπων των κατ’ άνθρωπον", κεφ. 42, του Ιπποκράτη: «Διά τα όμοια νούσος γίγνεται και διά τα όμοια προσφερόμενα εκ νοσευόντων υγιαίνονται, οίον στραγγουρίην το αυτό παύει ουκ εούσαν. και βηξ κατά το αυτό ώσπερ και στραγγουρίη υπό των αυτών γίγνεται και παύεται. διά το εμέειν έμετος παύεται». Επίσης, στην ίδια παράγραφο αναφέρει και τον Νόμο των Εναντίων «αι οδύναι παύουσι τοις υπεναντοίησιν», δηλαδή το νόημα της παραγράφου όλης είναι απλά «όμοια ομοίοις εισίν ιάματα [διά τας χρονίας νόσους], διά δε τας οξείας ενάντια εναντίοις». Ο Γαληνός από την Έφεσο, στο βιβλίο του "Περί κράσεων", ΧΙ, 32, αναφέρεται στο βασικό του θεώρημα, τον Νόμο των Εναντίων: «Τα γαρ ενάντια των εναντίων εστίν ιάματα, κολάζοντα μεν το υπερβάλλον, αντεισάγοντα δε το λείπον». Ο Σαμουήλ Χάνεμαν ήταν πολύ θρήσκος και γνώστης της Αγίας Γραφής και των Πατερικών κειμένων. Γι’ αυτό και οι θεωρίες του πολύ συχνά συμπίπτουν με τις χριστιανικές ιδέες. Για παράδειγμα, «οι πρωτόπλαστοι πριν αμαρτήσουν ήσαν αθάνατοι και άρα δεν αρρώσταιναν. Η αρρώστια και ο θάνατος είναι συνέπεια του προπατορικού αμαρτήματος [Γένεσις], δηλαδή συνέπεια της παράβασης των φυσικών νόμων». Ο Νόμος των Ομοίων συχνά απαντάται στα κείμενα των Αγίων Πατέρων μας για να ερμηνεύσει τη δράση των Αποστόλων ή και του ίδιου του Θεανθρώπου. Την πιο γλαφυρή και πλήρη καταγραφή την βρίσκουμε στον ʼγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη (τον πιο αυστηρό ʼγιο της Ορθοδοξίας, που συνέγραψε τη Νομολογία της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας, το "Πηδάλιο"), ο οποίος στο "Εορτοδρόμιο", τόμος Α, σελ. 176, εκδόσεις Ορθοδόξου Κυψέλης, Θεσσαλονίκη, αναφέρει: «Δύο είδη ιητρείας μεταχειρίζονται οι των σωμάτων άριστοι ιατροί. Διότι αυτοί ή τα ενάντια ιατρεύουσι με τα ενάντια ή με τα όμοια ιατρεύουσι τα όμοια. Τοιουτοτρόπως, και ο των ψυχών και των σωμάτων Ιατρός Κύριος δύο είδη ιατρείας εμεταχειρίσθη εν τη προς ημάς ενσάρκω αυτού επιδημία». Στον ʼγιο Συμεών τον Νέο Θεολόγο, στα "Ευρισκόμενα", λόγος 6ος, σελ. 54α, εκδόσεις Β. Ρηγόπουλου, συναντάμε το εξής: «Και ποίον είναι αυτό το υπερφυές και υπερούσιον, του οποίου η δύναμις έχει να ενεργήσει την υγείαν; Είναι ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός ο Θεάνθρωπος, διά να θεραπεύσει με το όμοιον το όμοιον». Στον ʼγιο Γρηγόριο τον Θεολόγο επίσης αναφέρεται: «Ο Κύριος δι’ ημάς άνθρωπος εγένετο, ίνα το ομοίω ιάσηται, τη ψυχή την ψυχήν, τη σαρκί την σάρκα». Όντως, ο Κύριος διακήρυξε: «Εγώ ειμί η Ζωή». Όμως δεν νικά τον Θάνατο ως Ζωή, αλλά «θανάτω θάνατον επάτησεν, ίνα τω ομοίω το όμοιον ιάσηται» Στον ʼγιο Μάξιμο τον Ομολογητή «επίσης εν τω μυστηρίω της Θείας Οικονομίας μανθάνει ο νους μίαν θαυμαστήν και ξενότροπον Επιστήμην Ιατρικής, διότι βλέπει εις αυτήν να μη ιατρεύονται τα ενάντια διά των εναντίων, καθώς οι νόμοι και των Ιατρών και των Φυσικών διορίζονται, αλλά μάλλον να ιατρεύωνται τα όμοια διά των ομοίων. Θεωρεί γαρ ότι διά της πτωχείας του Θεού λόγου ιατρεύθη η ιδική μας πτωχεία, διά του πάθους Αυτού ιατρεύθησαν τα πάθη ημών, διά του θανάτου ο ιδικός μας θάνατος και δια της Αυτού φθοράς η ιδική μας φθορά». Στον ʼγιο Ιωάννη της Κλίμακος, λόγος κστ, παρ. 16, αναφέρεται: «Κι είδα άλλους (ασθενείς) να ταλαιπωρούνται κι αυτοί από ασθένεια, και με αυτήν, σαν κάποιο επιτίμιο, να απαλλάσσονται από κάποιο πάθος της ψυχής τους. Και εδόξασα Εκείνον που με τον πηλό καθάρισε τον πηλό». Στους Χαιρετισμούς της Θεοτόκου, στο τέλος της Γ' Στάσης, όλοι ακούμε: «Σώσαι θέλων τον κόσμον, ο των όλων κοσμήτωρ, προς τούτον αυτεπάγγελτος ήλθε, και ποιμήν υπάρχων ως Θεός, δι’ ημάς εφάνη καθ’ ημάς άνθρωπος, ομοίω γαρ το όμοιον καλέσας, ως Θεός ακούει». Επίσης, στην Α’ Επιστολή προς Κορινθίους του Αποστόλου Παύλου, κεφ. Θ, στιχ. 20-22, βρίσκουμε τον «ομοιοθεραπευτικό» τρόπο αντιμετώπισης των ανθρώπων: «Και εγενόμην τοις Ιουδαίοις ως Ιουδαίος, ίνα Ιουδαίους κερδίσω, τοις υπό νόμον ως υπό νόμον, ίνα τους υπό νόμον κερδίσω, τοις ανόμοις ως άνομος. ίνα κερδίσω ανόμους. Εγενόμην τοις ασθενέσιν ως ασθενής, ίνα τους ασθενείς κερδίσω, τοις πάσι γέγονα τα πάντα, ίνα πάντως τινάς σώσω». Ιστορικά να αναφέρουμε, πάντως, ότι η Ομοιοπαθητική εισήχθη στη βόρεια Ελλάδα μέσω του Αγίου Όρους, και μάλιστα μέσω της Ιεράς Μονής του Αγίου Παντελεήμονος (Ρωσικό Μοναστήρι). Την άσκησαν μοναχοί προερχόμενοι από την Ρωσία στα τέλη του 19ου αιώνα. Η μονή αυτή ίδρυσε τρία νοσοκομεία. Ειδικότερα, ένα νοσοκομείο και ένα σανατόριο στο ʼγιον Όρος για τους μοναχούς και ένα νοσοκομείο στην Θεσσαλονίκη, το «Ρωσικό», το μετέπειτα Δημόσιο Μαιευτήριο Θεσσαλονίκης. Ακόμη, στο ʼγιον Όρος υπήρχε φαρμακείο Ομοιοπαθητικής, όπου παρασκευάζονταν τα ομοιοπαθητικά φάρμακα. Μάλιστα, για να υπάρχει αυτοδυναμία, καλλιεργούνταν και πολλά φαρμακευτικά βότανα. Το φαρμακείο αυτό εκτέθηκε στο κοινό μαζί με τους Θησαυρούς του Αγίου Όρους, το καλοκαίρι του 2005, στην Έκθεση του Νέου Βυζαντινού Μουσείου της Θεσσαλονίκης. Το ότι η Ομοιοπαθητική ασκείτο στην Ορθόδοξη Ρωσία επιβεβαιώνεται και στον βίο του στάρετς Αγίου Ιωσήφ της Όπτινα (1837-1911), που εκδόθηκε σε βιβλίο από το γυναικείο μοναστήρι του Αγίου Αμβροσίου στο Καζάν, το 1911 (μετάφραση-επιμέλεια: Πέτρος Μπότσης, Αθήνα 1995). Στη σελίδα 241 της ελληνικής έκδοσης αναφέρεται ότι ο άγιος «υπόφερε πολύ από δίψα. Από τον πυρετό, το στόμα του ήταν τελείως στεγνό, και συχνά ζητούσε να πιει λίγο νερό. Μερικές φορές ζητούσε από τον μοναχό που τον πρόσεχε, να βάλει στο νερό και λίγες σταγόνες ομοιοπαθητικά φάρμακα». Και στο βιβλίο του Αγίου Συμεών Κολμογκόρωφ, Γέροντας Γαβριήλ ο Αναχωρητής (1844-1915), πάλι σε μετάφραση Πέτρου Μπότση, στις σελίδες 180-181 διαβάζουμε: «Αργότερα, ο πατήρ Γαβριήλ άρχισε να χρησιμοποιεί συχνά ομοιοπαθητικά φάρμακα. Έδινε κάψουλες και χάπια σε αρρώστους, και πολλοί θεραπεύονταν από σοβαρές και πολύπλοκες αρρώστιες. Πίστευε στην Ομοιοπαθητική και την χρησιμοποιούσε και ο ίδιος. Οι άνθρωποι που τον επισκέπτονταν για να του ζητήσουν βοήθεια ακολουθούσαν τη θεραπεία που τους σύστηνε. Ο πατήρ Γαβριήλ συνδύαζε τα ομοιοπαθητικά φάρμακα με τον παρηγορητικό και καθοδηγητικό λόγο». Υπάρχουν πάνω από 80 τέτοιες αναφορές στην Αγία Γραφή, και τα Πατερικά Κείμενα στον Νόμο των Ομοίων και την Ομοιοπαθητική. Πουθενά τα ορθόδοξα κείμενα δεν στρέφονται κατά της Ομοιοπαθητικής

Επίλογος

Δεν αναφέρθηκα στις υπόλοιπες καταγραφές, όπως στους έλληνες σοφούς της Αρχαιότητας, στη Μυθολογία και τον Μελάμπου (1400 π.Χ.), ούτε και σε πηγές από την Κίνα και την Ινδία. Όλα αυτά θα τα δει κάθε ενδιαφερόμενος στην «Ιστορία της Ομοιοπαθητικής» του Αρίσταρχου Τσαμασλίδη, που περιλαμβάνεται στη "Νομολογία", β΄ ιδιωτική έκδοση, Θεσσαλονίκη 2004. Κλείνοντας, θα ήθελα να παρακαλέσω, από βάθους καρδιάς, όπως συγκρατήσετε το ρητό «Μη κρίνετε, ίνα μη κριθείτε», και το σπουδαίο επίσης ρήμα του Θεανθρώπου «Ερευνάτε τας Γραφάς», και εδώ εννοεί οτιδήποτε είναι γραμμένο οπουδήποτε, σε πάπυρο, περγαμηνή, μάρμαρο κ.λπ. (το «Πίστευε και μη ερεύνα» είναι κατασκεύασμα των ρωμαιοκαθολικών του Μεσαίωνα και δεν αρμόζει σε όποιον θέλει να είναι Έλληνας και Ορθόδοξος). Ευχαριστώ.