Ομοιοπαθητική και γρίπη των πτηνών

Πολύς λόγος και πολύ φασαρία γίνεται πρόσφατα για τη γρίπη των πτηνών και η ανησυχία φθάνει μέχρι πανικού όταν συνδυάζεται με άγνοια ή ασαφή πληροφόρηση από τα ΜΜΕ. Βέβαια η ανησυχία είναι μέχρι ένα βαθμό δικαιολογημένη. Η γρίπη των πτηνών μεταδίδεται μεν δύσκολα από τα πτηνά στους ανθρώπους αλλά, σε περίπτωση μόλυνσης, η νόσος είναι βαρειά και με μεγάλη θνητότητα, ιδίως στα παιδιά και τους νεαρούς ενήλικες. Επιπλέον, το ενδεχόμενο μετάλλαξης του ιού σε στέλεχος με ικανότητα απ' ευθείας μετάδοσης από άνθρωπο σε άνθρωπο είναι αυτό που κυρίως ανησυχεί, γιατί ο μεταλλαγμένος ιός θα έχει πλέον τη δυνατότητα πρόκλησης πανδημίας γρίπης ανάλογης, ή και μεγαλύτερης, έκτασης με την πανδημία γρίπης του 1918.

Τα διαθέσιμα, αυτή τη στιγμή, μέσα αντιμετώπισης είναι πτωχά. Το μόνο δραστικό φάρμακο, κλινικά ελεγμένο σε ανθρώπους, είναι το oseltamivir (Tamiflu). Πρέπει, όμως, να δοθεί νωρίς στην πορεία της νόσου, δεν αποτελεί πανάκεια και, επιπλέον, υπάρχουν ήδη αναφορές για ανθεκτικά στελέχη του ιού. Στον τομέα της πρόληψης, ακόμα και αν αγνοήσουμε τις επιφυλάξεις της Ομοιοπαθητικής για τους εμβολιασμούς, το εμβόλιο βρίσκεται ακόμα σε πειραματικό στάδιο.

Μέσα σ' αυτό το πλαίσιο γεννιέται το ερώτημα αν η Ομοιοπαθητική έχει να προσφέρει κάτι. Κανείς δεν έχει προφητικές ικανότητες, ούτε το δικαίωμα να διεκδικεί προκαταβολικά δάφνες δόξας για την Ομοιοπαθητική, όμως η προσωπική απάντηση του υπογράφοντα στο παραπάνω ερώτημα, στηριγμένη στην έρευνα που ακολουθεί, είναι καταφατική. Το αν η άποψη αυτή είναι ρεαλιστική και βάσιμη ή αποτελεί αιθεροβάμονα αισιοδοξία μόνο η δοκιμή στην πράξη θα δείξει, γεγονός που όλοι απευχόμαστε. Παρ' όλα αυτά είναι φρόνιμο και συνετό να είναι (και) η Ελληνική Ομοιοπαθητική κοινότητα έτοιμη για κάτι που μακάρι να μη συμβεί ποτέ.

Στην έρευνα μας για το ποια ομοιοπαθητικά φάρμακα θα μπορούσαν να αποδειχθούν χρήσιμα σε περίπτωση ανθρώπινης νόσησης από τη γρίπη των πτηνών ακολουθήσαμε την εξής διαδικασία. Ανατρέξαμε στο Διαδίκτυο για εύρεση άρθρων που περιγράφουν την κλινική εικόνα των ανθρώπινων κρουσμάτων της νόσου στη Νοτιο-Ανατολική Ασία. Κάναμε repertorizing βασισμένοι σ' αυτά τα συμπτώματα, επιλέξαμε τα φάρμακα που εμφανίζονταν πιο συχνά και πιο έντονα (bold και italics) και τα παρουσιάζουμε στη συνέχεια, μαζί με λίγα προσωπικά σχόλια για την πιθανή χρησιμότητα τους. Βέβαια η μέθοδος έχει ένα αναπόφευκτο μειονέκτημα, το ότι, ίσως, δεν λήφθηκαν υπ' όψη κάποιοι τροποποιητικοί παράγοντες (modalities) των συμπτωμάτων και σημείων της νόσου που πιθανώς υπήρχαν, αλλά δεν καταγράφηκαν από τους θεράποντες ιατρούς, ως μη έχοντες κλινική σημασία από τη σκοπιά της αλλοηαθητικής ιατρικής. Αν αυτό όντως συμβαίνει, τότε η παρακάτω ιεράρχηση των φαρμάκων με βάση την πιθανολογούμενη αξία τους στην αντιμετώπιση της νόσου θα είναι διαφορετική και, ίσως, προκύπτουν και άλλα φάρμακα χρήσιμα για την περίπτωση. Παρά τα πιθανό μειονεκτήματα πιστεύουμε ότι η εργασία αυτή θα αποβεί χρήσιμη για την προσέγγιση του θέματος.

Από τα δημοσιευμένα στο διαδίκτυο άρθρα για τα ανθρώπινα κρούσματα της γρίπης των πτηνών το πιο ολοκληρωμένο δημοσιεύθηκε στο New England Journal of Medicine τον Σεπτέμβριο 2005 και μπορεί να το βρει κανείς στην ηλεκτρονική διεύθυνση https://content.nejm.org/cgi/content/full/353/13/1374 ή πληκτρολογώντας στο Google τη φράση asian influenza infection in humans και επιλέγοντας στα αποτελέσματα της αναζήτησης τη σχετική υπερσύνδεση (Ιίnκ). Από το άρθρο αυτό παραθέτουμε μεταφρασμένο ένα απόσπασμα σχετικό με την κλινική συμπτωματολογία και πορεία της νόσου.

Αρχικά συμπτώματα

Τα αρχικά συμπτώματα στους περισσότερους ασθενείς είναι υψηλός πυρετός (συνήθωε >38°0) και μία γριππώδης νόσος με συμπτώματα από το κατώτερο αναπνευστικό. Συμπτώματα από το ανώτερο αναπνευστικό είναι παρόντα μερικέε φορέε μόνο. Ανόμοια προς τους ασθενείς με λοίμωξη από ιούς της γρίπης πτηνών Η7, οι ασθενείς με γρίπη των πτηνών από τον ιό H5NI σπάνια έχουν επιπεφυκίτιδα. Διάρροια, έμετοι, κοιλιακό άλγος, πλευριτικό άλγος και αιμορραγία από τη μύτη και τα ούλα έχουν επίσης αναφερθεί ενωρίς στην πορεία της νόσου σε μερικούς ασθενείς.

Υδαρής διάρροια χωρίς αίμα ή φλεγμονώδεις αλλαγές φαίνεται ότι είναι συχνότερη απ' ότι στη γρίπη από ανθρώπινους ιούς και μπορεί να προηγείται των αναπνευστικών εκδηλώσεων έως και μία εβδομάδα. Μία αναφορά περιέγραψε δύο ασθενείς που παρουσίασαν εγκεφαλοπάθεια και διάρροια χωρίς εμφανή αναπνευστικά συμπτώματα.

Κλινική πορεία

Εκδηλώσεις από το κατώτερο αναπνευστικό αναπτύσσονται ενωρίς στην πορεία της νόσου και συνήθως είναι παρόντα κατά την αρχική εξέταση. Σε μία σειρά ασθενών δύσπνοια αναπτύχθηκε κατά μέσο όρο 5 ημέρες μετά την έναρξη της νόσου (εύρος 1-16 ημέρες). Αναπνευστική δυσχέρεια, ταχύπνοια, εισπνευστικοί τρίζοντες είναι συνήθη συμπτώματα. Η παραγωγή απόχρεμψης ποικίλλει και μερικές φορές είναι αιματηρή. Σχεδόν όλοι οι ασθενείς έχουν κλινικά εμφανή πνευμονία. Οι ακτινολογικές αλλοιώσεις περιλαμβάνουν διάχυτες, πολυεστιακές ή μονήρεις διηθήσει, διάμεσες διηθήσεις, και τμηματικές ή λοβώδεις πυκνώσεις με αεροβρογχόγραμμα. Οι ακτινολογικές ανωμαλίες ήταν παρούσες κατά μέσο όρο 7 ημέρες μετά την έναρξη του πυρετού σε μία μελέτη (εύρος 3-17 ημέρες). Στην πόλη Χο-Τσι-Μίνχ του Βιετνάμ πολυεστιακή πύκνωση που περιελάμβανε τουλάχιστον δύο ζώνες ήταν η πιο κοινή ανωμαλία κατά τη στιγμή της εισαγωγής των ασθενών. Πλευριτικές συλλογές ήταν ασυνήθεις. Τα περιορισμένα μικροβιολογικά δεδομένα υποδεικνύουν ότι αυτή η διεργασία είναι μια πρωτοπαθής ιογενής πνευμονία, συνήθως χωρίς βακτηριδιακή επιλοίμωξη κατά τη στιγμή της εισαγωγής στο νοσοκομείο.

Η εξέλιξη προς αναπνευστική ανεπάρκεια συσχετιζόταν με διάχυτες, αμφοτερόπλευρες διηθήσεις και εκδηλώσεις του συνδρόμου οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας (ARDS). Στην Ταϊλάνδη, ο μέσος χρόνος από την έναρξη της νόσου έως την εκδήλωση ARDS ήταν 6 ημέρες (εύρος 4-13 ημέρες). Η ανεπάρκεια πολλών οργάνων με σημεία νεφρικής δυσλειτουργίας και ενίοτε καρδιακής επιβάρυνσης, η οποία περιλάμβανε διάταση της καρδιάς και υπερκοιλιακές αρρυθμίες, ήταν συνήθης. Αλλες επιπλοκές ήταν πνευμονία σχετιζόμενη με χρήση ανπνευστήρα, πνευμονική αιμορραγία, πνευμοθώρακας, παγκυτταροπενία, σύνδρομο Reye και σύνδρομο σήψης χωρίς τεκμηριωμένη βακτηριαιμία.

Θνητότητα

Η θνητότητα στους νοσηλευθέντες στο νοσοκομείο ασθενείς ήταν μεγάλη, αν και η θνητότητα στο σύνολο των ασθενών είναι πιθανώς πολύ μικρότερη. Σε αντίθεση με το 1997, όταν οι περισσότεροι θάνατοι συνέβησαν σε ασθενείς ηλικίας μεγαλύτερης των 13 ετών, οι πρόσφατες λοιμώξεις από τον ιό της γρίπης των πτηνών Α (Η5ΝΙ) προκάλεσαν πολλούς θανάτους σε βρέφη και μικρά παιδιά. Η θνητότητα ήταν 89% σε ασθενείς ηλικίας μικρότερης των 15 ετών στην Ταϊλάνδη.

Ο θάνατος επήλθε κατά μέσο όρο 9-10 ημέρες μετά την έναρξη της νόσου (εύρος 6-30 ημέρες) και οι περισσότεροι ασθενείς πέθαναν από προοδευτική αναπνευστική ανεπάρκεια.

Από repertorisation με το Synthesis με βάση τα παραπάνω συμπτώματα και σημεία προκύπτουν τα παρακάτω φάρμακα (σε παρένθεση μετά το φάρμακο αναφοράς ακολουθεί ο αριθμός των φαρμάκων που βρίσκονται στην ίδια ρούμπρικα και στο ίδιο επίπεδο δηλ. bold, italics κλπ.)

Antimonium tartaricum (ant-t.)
Το Antimonium tartaricum φαίνεται ότι θα είναι το κυριότερο όπλο από το ομοιοπαθητικό φαρμακευτικό οπλοστάσιο για την καταπολέμηση της γρίπης των πτηνών λόγω των έξης χαρακτηριστικών του:

είναι ένα από τα κύρια φάρμακα που προκαλούν πνευμονία με ταχύπνοια, βήχα και δύσπνοια.
Chest > inflammation, lungs (p. 1014) _ Ant-t. (+17)
Respiration > accelerated (p.943) _ Ant-t. (+13)
Respiration > difficult, with cough (p.949) _ Ant-t. (+9)

Είναι ένα από τα κύρια φάρμακα που προκαλούν πνευμονία στα παιδιά, που όπως γνωρίζουμε είναι η κύρια ηλικιακή ομάδα που προσβάλονται

Το Ant-t. έχει πολλά πτύελα, που προκαλούν θορυβώδη αναπνοή, τα οποία όμως αδυνατεί να αποβάλει. Τα χαρακτηριστικά αυτά παραπέμπουν στη συμπτωματολογία του πνευμονικού οιδήματος, όπου η ανάδευση εξιδρωματικού υγρού στα βρογχιόλια προκαλεί τον γνωστό κοχλαστικό ή κροταλίζοντα (rattling) ήχο, χαρακτηριστικό του Ant-t. Η αθρόα εξίδρωση υγρών στους πνεύμονες είναι η αιτία της κυάνωσης, της αναπνευστικής ανεπάρκειας και, τελικά, του θανάτου εν μέσω φαινομένων ασφυξίας των ασθενών με γρίπη των πτηνών, κυρίως παιδιών.
Cough > rattling (p.980) _ Ant-t. (+4)
Face > discoloration bluish, lips (p.489) _ Ant-t. (+8)
Respiration > asphyxia (p.944) _ Ant-t. (+0)(το μόνο με bold)
Respiration > asphyxia, children, newborns (p.944) _Ant-t. (+ I)

Ένα μεγάλο ποσοστό, έως και 70%, των ασθενών με γρίπη των πτηνών παρουσιάζει διάρροια και, σε μικρότερο ποσοστό, εμετούς. Το Ant-t. γενικά εμφανίζει αυτά τα συμπτώματα και, το πιο εντυπωσιακό, είναι το μόνο φάρμακο, έστω και με ordinary, που εμφανίζει διάρροιες σε πνευμονία.
Rectum > diarrhea (p.760) _ Ant-t. (+42)
Rectum > diarrhea in pneumonia (p.766) _ Ant-t. (το μόνο φάρμακο στη ρούμπρικα)
Stomach > vomiting (p.673) _ Ant-t. (+28)
Stomach > vomiting, coughing (p.674) _ Ant-t. (+6)

Εχει βρεθεί ότι θύματα της γρίπης των πτηνών είναι άτομα στα οποία το ανοσοποιητικό σύστημα τους αντιδρά υπέρμετρα στον ιό με υπερπαραγωγή φλεγμονωδών διαμεσολαβητών και η έντονη φλεγμονή των πνευμόνων και των άλλων οργάνων οδηγεί τελικά στο θάνατο. Βέβαια, ακριβώς ίδια ρούμπρικα δεν υπάρχει στο Ομοιοπαθητικό Repertory, όμως η πρόκληση παρενεργειών από τους εμβολιασμούς αποτελεί παραπλήσιο βιολογικό φαινόμενο, δεδομένου ότι προέρχεται από υπερενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος.
Generals > vaccination, after (p. 1698) - 3 BOLD CAPITAL / 4 bold / Ant-t (+9)

Ενισχυτικό της διάγνωσης του Ant-t. σε περίπτωση πνευμονίας από γρίπη πτηνών θα είναι η παρουσία υπνηλίας, ενός χαρακτηριστικού του Ant-t., ίσως απόρροιας διαταραχών στην ανταλλαγή αερίων του αίματος (υπερκαπνίας και υποξαιμίας). Sleep > sleepiness, during heat (p. 141 I) _ Ant-t. (+11) Sleep > sleepiness, in pneumonia (p. 1412) _ Ant-t. (+1). (Δεν υπάρχει κανένα φάρμακο με bold)

Σε άλλο άρθρο υπάρχει αναφορά δύο περιπτώσεων παιδιών που κατέληξαν από γρίπη των πτηνών με κλινική εικόνα εμπύρετης εγκεφαλίτιδας (αυξανόμενη υπνηλία και τελικά κώμα) σε συνδυασμό με διάρροιες, με ή χωρίς συμπτώματα από το αναπνευστικό. Είναι εκπληκτικό ότι το Ant-t. καλύπτει αυτό το συνδυασμό συμπτωμάτων.
Sleep > sleepiness, during heat (p. 141 I) _ Ant-t. (+11)
Sleep > sleepiness, during diarrhea (p. 1410) _ Ant-t. (+3) (κανένα φάρμακο με bold).

Ipecacuanha (Ip.)
Η Ip. επίσης φαίνεται, με βάση τα χαρακτηριστικά τηs, ότι θα είναι φάρμακο που πρέπει να σκεφθούμε στην αντιμετώπιση της γρίπης των πτηνών. Εχει αρκετά κοινά σημεία με το Ant-t, αλλά, ίσως, θα επιλεγεί αντ' αυτού όταν προεξάρχουν τα συμπτώματα της ναυτίας και του εμετού και συνυπάρχουν αιμορραγίες από τη μύτη.

Carbo vegetabilis (Carb-v.)
To Carbo-v ευρίσκεται σε αρκετές από τις παραπάνω ρούμπρικες, απουσιάζει όμως επίσης από αρκετές άλλες. Είναι φάρμακο που επί-σης προκαλεί αιμορραγίες, κυρίως σκοτεινού μαύρου χρώματος (προ-φανώς φλεβικής προέλευσης), σε αντιδιαστολή με την Ιρ. που το αίμα είναι ζωηρό ερυθρό (προφανώς αρτηριακής προέλευσης) (Nose > epistaxis, blood bright...dark...p.466). Επιπλέον χαρακτηριστικά του είναι η αδυναμία και η εξάντληση που αποτελούν κοινά συμπτώματα της γρίπης.

Ars., Phos., Lyc, Kali-c, Bry., Chel. κ.ά.
Αρκετά πολύχρηστα φάρμακα εμφανίζονται σε πολλές από τις ρούμπρικες που εξετάσαμε, όμως θεωρούμε περιττό να αναφερθούμε εκτενέστερα διότι είναι γνωστά και, κυρίως, η επιλογή τους θα εξαρτηθεί από την παρουσία των ειδικών χαρακτηριστικών και τροποποιητικών παραγόντων τους.

Laurocerasus (Laur.)
Ο Laur. σχετίζεται με καρδιακές, κυρίως, αλλά και με αναπνευστικές παθήσεις που προκαλούν καρδιακή και περιφερική κυκλοφορική ανεπάρκεια (shock), αλλά δεν υπάρχουν περισσότερα στοιχεία που να τον συνδέουν με τη γρίπη των πτηνών. Παρ' όπα αυτά είναι καλό να τον έχουμε υπ' όψη μας για να αναζητήσουμε τα ειδικά χαρακτηριστικά του σε περίπτωση νόσησης από γρίπη των πτηνών.

Camphora (Camph.)
Ισχύουν και εδώ όσα λέχθηκαν παραπάνω για τον Laur.

Drosera (Pros.)
Η Dros. παρ' ότι είναι φάρμακο που προκαλεί βήχα και επίσταξη, καλύπτει κυρίως το ανώτερο και όχι το κατώτερο αναπνευστικό (απουσιάζει από τις ρούμπρικες της πνευμονίας και της ταχύπνοιας), επομένως φαίνεται απίθανο να χρησιμεύσει στην περίπτωση βαρείας γρίπης των πτηνών με πνευμονία.

Επίλογος

Συμπερασματικά και ως κατακλείδα, οι ομοιοπαθητικοί ιατροί έχοντας πλήρη και ολοκληρωμένη γνώση των φαρμάκων που ταιριάζουν στα κλινικά χαρακτηριστικά της γρίπης των πτηνών στους ανθρώπους, μπορούμε να αντιμετωπίζουμε το ανεπιθύμητο και απευκταίο ενδεχόμενο έλευσης της στη χώρα μας ψύχραιμα και χωρίς πανικό.

Παναγιώτης - Σωκράτης Λουμάκης, Γενικός Ιατρός-Ομοιοπαθητικός