Καφεΐνη, καφέδες, ντεκαφεϊνέ και υποκατάστατα

Επειδή πάντα το πολύ βλάπτει, σας παρουσιάζουμε σήμερα ορισμένες από τις αρνητικές συνέπειες που μπορεί να έχουν ακόμα και οι καθημερινές μικρο-απολαύσεις όταν το παρακάνουμε. Φαίνεται πως κάτι ήξεραν οι πρόγονοι μας όταν έλεγαν «Παν μέτρον άριστον». Όμως ποιο είναι το μέτρο; Ο παρακάτω οδηγός ίσως σας φανεί χρήσιμος.

---

Καφείνη

Οσοι έχουμε αποφασίσει ότι η Ομοιοπαθητική Ιατρική είναι ότι καλύτερο για εμάς και την υγεία μας γνωρίζουμε ότι ακόμη και ένα φλιτζάνι καφέ είναι δυνατόν να προκαλέσει αντιδότηση στο φάρμακο που παίρνουμε, οπότε πρέπει να τον αποφεύγουμε, ή να τον αντικαθιστούμε με ένα από τα πολλά υποκατάστατα που υπάρχουν στην αγορά για εμάς. Γιατί η καφεΐνη είναι πολύ δυνατή ουσία. Οι γεροί καταναλωτές καφεΐνης μπορεί να φλερτάρουν με μερικούς μακροπρόθεσμους κινδύνους, αφού πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι η κατανάλωση καφέ αυξάνει τα επίπεδα συνολικής χοληστερίνης και τριγλυκεριδίων στον ορό αίματος και μπορεί να μειώσει την καλή χοληστερίνη (HDL), που θεωρείται ότι προστατεύει την καρδιά.

Κι αφού η καφείνη διεγείρει την έκκριση γαστρικού οξέος, μερικοί πιστεύουν ότι μπορεί να προκαλέσει ή να επιδεινώσει τα πεπτικά έλκη. Μάλιστα, η ποσότητα που περιέχεται σε 5 ή 6 φλιτζάνια καφέ ή σε 12 κουτάκια κόκα-κόλα είναι ικανή να μας κάνει νευρικούς και ευέξαπτους, ή να μας προκαλέσει γαστρίτιδα.

Υπάρχει επίσης υποψία, ότι η καφεΐνη μπορεί να προωθήσει τους ινοκυστικούς (επώδυνους, μη καρκινικούς) όγκους του μαστού.

Οι μελέτες που συνδέουν την καφεΐνη με ελαττώματα εκ γενετής έχουν γίνει θέμα μεγάλης διαμάχης, αλλά έχουν προκαλέσει αρκετή ανησυχία στους επιστήμονες του FDA οι οποίοι έχουν εκδώσει προειδοποίηση για τις έγκυες γυναίκες. Αν αυτό δεν σας αρκεί, μάθετε ότι ο καφές περιλαμβάνεται σε μια λίστα τροφών (μαζί με το τσάι) που παρεμβαίνουν στην απορρόφηση σιδήρου.

Και αν κάποιος πιει 40 φλιτζάνια καφέ σε μια μέρα (!) μπορεί να έχει συμπτώματα παρόμοια με ορισμένων σοβαρών διανοητικών παθήσεων, ενώ υπάρχει ακόμα και ο κίνδυνος να πάθει και καρδιακή προσβολή.

Η ΚΑΦΕΪΝΗ ΣΤΟ ΦΛΙΤΖΑΝΙ ΜΑΣ

Παραδόξως, όσο λιγότερο καβουρδίζεται, τόσο περισσότερο όξινος γίνεται ο καφές, συνεπώς ο γαλλικού τύπου και ο εσπρέσο, τους οποίους ο περισσότερος κόσμος θεωρούν δυνατούς καφέδες, προκαλούν λιγότερη διαταραχή από όσο ο γνωστός ως "σουρωτός" ή αμερικανικού τύπου καφές.

Ποτό (ένα μέτριο φλιτζάνι )	Καφείνη (mg)
Καφές καφετιέρας	60-180
Καφές φίλτρου	40-170
Στιγμιαίος καφές	30-120
Τσάι, εισαγωγής	25-100
Αναψυκτικά	12-25
Κακάο	2 - 20
Πηγές: Τμήμα Εκτίμησης Χημείας Πρόσθετων Τροφών του FDA και Ινστιτούτο Τεχνολογίας Τροφών (βασισμένος σε στοιχεία από τον Εθνικό Σύνδεσμο Αναψυκτικών).

Καφέδες ντεκαφεϊνέ

Για καφέ με χωρίς σχεδόν καφεΐνη υπάρχει ο «ντεκαφεϊνέ» (decafeine), που τον παρασκευάζουν οι περισσότερες μάρκες καφέδων. Να μη σας κρύψω όμως ότι η συνηθέστερη μέθοδος εξαγωγής της καφεΐνης χρησιμοποιεί ένα χημικό διαλύτη και η ιστορία αυτών των διαλυτών είναι αρκετή για να μας κάνει νευρικούς.

Στα μέσα της δεκαετίας του 70, μετά από χρόνια χρήσης στην αποκαφεϊνοποίηση, ανακαλύφθηκε ότι ο διαλύτης τριχλωροαιθυλένη προκαλεί καρκίνο του ήπατος σε ποντίκια. Αλλά ποτέ δεν απαγορεύτηκε επίσημα. Οι περισσότεροι όμως επεξεργαστές την αντικατέστησαν οικειοθελώς με χλωρίδιο μεθυλενιου, το ενεργό συστατικό στην αφαίρεση μπογιάς. Παρά τις πρώτες διαβεβαιώσεις για την ασφάλεια του, μετά από ευρεία χρήση για έξι χρόνια περίπου, ανακηρύχτηκε καρκινογόνο και το χλωρίδιο μεθυλενιου. Και αυτό δεν έχει απαγορευτεί και συνεχίζει να χρησιμοποιείται από αρκετές εταιρείες.

Αλλά η βιομηχανία έχει ανακαλύψει τώρα ένα άλλο εναλλακτικό: το ακετικό αιθύλιο. Αυτή η ουσία, που βρέθηκε σε μερικά φρούτα καθώς και στο φασόλι του καφέ, διασπάται και σχηματίζει υποτιθέμενα αβλαβές αλκοόλ και ακετικό οξύ. Δεν υπάρχει τρόπος να γνωρίζουμε ποιος διαλύτης έχει χρησιμοποιηθεί, εκτός και ο κατασκευαστής θέλει να μας πληροφορήσει. Αν γίνεται κάποια νύξη για διαλύτη, είναι πιθανό ότι πρόκειται για ακετικό αιθύλιο.

Για τους καχύποπτους με όλες αυτές τις ουσίες υπάρχει και μια άλλη επιλογή: η αποκαφεϊνοποίηση με τη μέθοδο του νερού. Με τόση μυστικότητα για αυτή την τεχνική και εδώ και στο εξωτερικό, είναι δύσκολο να προσδιορίσουμε αν παίρνετε τίποτε περισσότερο (μάλλον σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να πούμε λιγότερο) για τα χρήματα που δίνετε, αφού υπάρχουν δύο τύποι μεθόδου νερού.

Ο ένας, που ακριβέστερα περιγράφεται ως "μέθοδος ατμού", χρησιμοποιεί ακόμη χημικά για να αποβάλει την καφείνη μαζί με τον ατμό. Στον άλλο, γνωστό ως «η ελβετική μέθοδος νερού», λέγεται ότι οι κόκκοι του καφέ δεν έρχονται ποτέ σε επαφή με χημικά. (Δεν είμαι σίγουρος, πάντως, ότι κάποια από τις μάρκες ντεκαφεϊνέ καφέ που κυκλοφορεί ως τώρα στην Ελλάδα παράγεται με αυτή τη μέθοδο.)

Η αφαίρεση της καφεΐνης, όμως, μπορεί να μην λύσει, όλα σας τα προβλήματα με τον καφέ. Φαίνεται ακόμη να υπάρχει μια μη αναγνωρισμένη ένωση στον καφέ που προκαλεί την έκκριση γαστρικού οξέος.

Πάντως, η ανησυχία για τους κινδύνους της καφείνης και τα χημικά υπολείμματα στον ντεκαφεϊνέ καφέ έχουν επισκιάσει αυτό που ίσως είναι ακόμη μεγαλύτερος κίνδυνος για την υγεία -δηλαδή, τα υπολείμματα παρασιτοκτόνων.

Γιατί ο καφές καλλιεργείται σχεδόν αποκλειστικά σε χώρες όπου τα γεωργικά χημικά που απαγορεύονται στις πιο πολιτισμένες χώρες χρησιμοποιούνται εκεί ακόμη.

Τι είδους προστασία μάς παρέχει ένα σύστημα που επιτρέπει να εισάγεται αυτό που απαγορεύεται εγχώρια; Και τι σόι άνθρωποι είναι αυτοί που πουλάνε σε άλλους αυτό που θεωρούν επικίνδυνο για τους εαυτούς τους;

Υποκατάστατα καφέ

Τα υποκατάστατα καφέ είναι ροφήματα που θυμίζουν καφέ, με πλούσιο καφέ χρώμα και πιο γεμάτη γεύση και άρωμα από του τσαγιού. Διαφέρουν στη σύνθεση τους, αλλά τα περισσότερα συνθέτονται από κάποιο μίγμα, ρίζας τσίκορι, σύκων, κριθαριού, σταριού, χαρουπιού, παντζαριού, σίκαλης, κονδύλων ντάλιας, βελανιδιών, μελάσας και παρόμοιων ακίνδυνων υλικών.

Ενώ μπορείτε επίσης να αγοράσετε καβουρντισμένο κριθάρι και ρεβίθι και να τα ανακατώσετε εσείς στο βάζο που θα τα φυλάτε και βράζετε το μείγμα όπως τον ελληνικό καφέ.

Τα περισσότερα υποκατάστατα καφέ είναι στιγμιαίου τύπου, αλλά υπάρχουν λίγες μάρκες κατάλληλες για καφετιέρα που μπορούν να βραστούν μόνες τους ή αναμιγμένες με ένα μέρος καφέ. Το σκέτο καβουρδισμένο σικορέ μπορεί να χρησιμοποιηθεί με τους ίδιους τρόπους.

Αφού μερικά από αυτά είναι πιο πετυχημένα από άλλα ως προς την ικανοποίηση των προσδοκιών, τουλάχιστον σε γεύση, αν απογοητευθείτε από ένα, αξίζει τον κόπο να δοκιμάσετε ένα άλλο.

Του ΚΩΣΤΑ ΜΠΑΖΑΙΟΥ, Διατροφολόγου, Σύμβουλου Διατροφής
Από το περιοδικό Ομοιοπαθητική Ιατρική, τεύχος 24