Η θέση της Ομοιοπαθητικής στη σύγχρονη θεραπευτική

Η σχέση της Ομοιοπαθητικής με την Κλασσική ή Ακαδημαϊκή Ιατρική είναι ένα θέμα πάντοτε επίκαιρο και επιδεχόμενο νέες απόψεις παρά τα όσα μέχρι τώρα έχουν αναφερθεί. Η έρευνα της συγκρότησης και λειτουργίας του ανθρώπινου οργανισμού, μας τροφοδοτεί με νέες πληροφορίες, τροποποιώντας την εικόνα που έχουμε γι' αυτόν, με αποτέλεσμα, την αναζήτηση νέων αποτελεσματικότερων θεραπευτικών μεθόδων.

Η Ομοιοπαθητική είναι ένα θεραπευτικό σύστημα με αρχές και Νόμους που προσδιορίζονται από φυσικές δυνάμεις και Νόμους ενώ η Κλασσική Ιατρική διέπεται από μια ρευστότητα που ακολουθεί τις εκάστοτε εξελίξεις προσπαθώντας να βρει ένα ουσιαστικό τρόπο βοήθειας του ανθρώπου. Ακολουθεί τις εξελίξεις και τα ρεύματα που προκύπτουν στην κάθε εποχή.

Οι αρχές και ο τρόπος πρακτικής εφαρμογής της Ομοιοπαθητικής Ιατρικής περιγράφονται στις 291 παραγράφους του "Οργάνου της Θεραπευτικής Τέχνης" του S. Hahnemann και μπορούν να εφαρμόζονται με πλήρη αξιοπιστία σε όλα αυτά τα 200 χρόνια της ιστορίας της Ομοιοπαθητικής.

Η εποχή μας σε όλες τις δραστηριότητες της διακρίνεται από ένα πνεύμα, μια τάση, να ξεπεράσει τους οποιουσδήποτε φραγμούς και κατεστημένα και να βρει νέες οδούς που ανοίγονται στην αναζήτηση της αλήθειας από τον άνθρωπο. Οι οδοί αυτές του αποκαλύπτουν νέες διαστάσεις, τον φέρνουν πιο κοντά στις αιτίες των πραγμάτων, σ' ένα χώρο ιδεατό διασπώντας το φράγμα του κατεστημένου επιστητού. Ο χώρος αυτός των Ιδεών υλοποιείται, σε μία όψη του, στα πλαίσια του αφηρημένου που μπορεί να μην περιγράφει τέλεια τη χωροχρονική έκφραση του αντικειμένου, αλλά βρίσκεται πιο κοντά στις αρχές που διέπουν την ύπαρξη, εμφάνιση και λειτουργία του.

Η τέχνη έχει απομακρυνθεί από την απεικόνιση και έχει περάσει στα κινήματα της αφαίρεσης. Η φυσική όλο και περισσότερο εντοπίζεται σε χώρους που δεσπόζει η μαθηματική περιγραφή και κυριαρχεί η απροσδιοριστία του Heizenberg. Η βιολογία πέρα από το να προσδιορίζει νέες ουσίες και κυτταρικές λειτουργίες, μελετά πλέον τις σχέσεις, των ήδη γνωστων φαινομένων, σ' ένα δίκτυο αλληλοσυσχετίσεων και αλληλεπιδράσεων που επιφέρουν τα αποτελέσματα τους δρώντας σαν ένα ενοποιημένο σύνολο. Η μοριακή βιολογία και η μοριακή γενετική δεν αρκούνται πλέον σε διαπιστώσεις αλλά προβληματίζονται και μελετούν τη σημασία των γνωστών δεδομένων στην εμφάνιση και λειτουργία του οργανισμού σαν ένα ενιαίο σύνολο.

Η Ιατρική ακολουθεί το ρεύμα αυτό μέσα από τις προοπτικές που της ανοίγει η μελέτη του κυτταρικού μικρόκοσμου. Χαρακτηριστικές είναι οι μελέτες που σημαδεύουν τις σύγχρονες θεραπευτικές τάσεις με κύριο πεδίο την ανοσοθεραπεία. Ακόμη και στον καρκίνο η ανοσοθεραπεία έχει τη θέση της και προβάλλει σαν η τετάρτη διάσταση μετά τη χειρουργική θεραπεία, την ακτινοθεραπεία και τη χημειοθεραπεία. Οι πιο σύγχρονες εξελίξεις της ανοσοθεραπείας βρίσκονται στον χώρο των βιολογικών τροποποιητων (biological response modifiers) που στόχος τους είναι η ενίσχυση του ανοσιακού μηχανισμού του ξενιστή ώστε να αμύνεται αποτελεσματικότερα έναντι των παθογόνων παραγόντων. Ακόμη στα πλαίσια των πιο προωθημένων μελετών στη θεραπευτική του καρκίνου βρίσκεται η θεραπεία διαφοροποίησης (differentiation therapy) που σκοπεύει να δώσει στο καρκινικό κύτταρο - που χαρακτηρίζεται από ανωριμότητα στις λειτουργίες του - τη δυνατότητα να διαφοροποιηθεί σε φυσιολογικό ώριμο κύτταρο χρησιμοποιώντας φυσιολογικούς μηχανισμούς του οργανισμού.

Οι εξελίξεις αυτές απορρέουν από τη διαπίστωση ότι ο οργανισμός μπορεί σε ειδικές συνθήκες εκτάκτου ανάγκης να παράγει ουσίες που σαν κύριο στόχο έχουν την ισχυροποίηση του απέναντι σε οτιδήποτε οι μηχανισμοί άμυνας του θεωρούν ξένο.

Οι Ιντερφερόνες, οι Ιντερλευκίνες οι Αυξητικοί παράγοντες είναι ουσίες που παράγονται από τον ίδιο τον οργανισμό με σκοπό την αποκατάσταση της ισορροπίας που διαταράσσεται από την εισβολή παθογόνων παραγόντων στον οργανισμό. Με αυτό τον τρόπο η αναζήτηση της θεραπείας δε βρίσκεται σε φάρμακα και ουσίες ξένες προς το οργανισμό, αλλά επιδιώκεται η ενίσχυση του με τον τρόπο που ο ίδιος ο οργανισμός επιλέγει.

Όλα αυτά εμφανίζουν μια άλλη όψη της Ιατρικής, με αλλαγή στις επιδιώξεις της και υιοθέτηση νέων στρατηγικών.

Δεν είναι πλέον η Ιατρική επιθετική απέναντι στο πάσχον κύτταρο αλλά προσπαθεί να το επαναφέρει στη φυσιολογική του λειτουργία. Χάνει την έννοια της εναντιοπαθητικής και χρησιμοποιεί μηχανισμούς στα πλαίσια της δευτερογενούς δράσης του οργανισμού - που περιέγραψε ο S. Hahnemann - για να αποκαταστήσει την υγεία στον οργανισμό.

Ο Hahnemann στην παράγραφο 63 του "Οργάνου της θεραπευτικής Τέχνης" αναφέρεται στη σχέση ζώντος οργανισμού και φαρμάκου, "Κάθε δύναμη επιδρά στη ζωή, κάθε φάρμακο μεταβάλλει περισσότερο ή λιγότερο τη ζωτική δύναμη και προκαλεί ορισμένη μεταβολή της κατάστασης υγείας του ανθρώπου για μεγαλύτερο ή μικρότερο χρονικό διάστημα. Αυτή αποκαλείται αρχική επίδραση. Αν και είναι αποτέλεσμα φαρμάκου και ζωτικής δύναμης, ανήκει όμως περισσότερο στη δύναμη που επιδρά. Στην επίδραση αυτή, η ζωτική δύναμη προσπαθεί ν' αντιτάξει τη δική της ενέργεια. Η αντίδραση αυτή ανήκει στη δύναμη αυτοσυντήρησης, αφού είναι μια αυτόματη λειτουργία της ίδιας, που αποκαλείται αποτέλεσμα ή αντίδραση". Συνεχίζει την αναφορά στη σχέση φαρμάκου και οργανισμού στην παράγραφο 64 όπου περιγράφει με σαφήνεια τη λειτουργία του ζώντος οργανισμού στην περίπτωση της αρρώστιας και της θεραπείας καθιστώντας προφανές ότι ο οργανισμός έχει τις δυνατότητες να αποκαταστήσει την υγεία μέσω ιδίων λειτουργιών.

"Κατά την αρχική επίδραση στο υγιές σώμα των τεχνητών νοσογόνων δυνάμεων (φαρμάκων), η ζωτική δύναμη φαίνεται να είναι απλώς δεκτική (ληπτική κατά κάποιο τρόπο, πάσχουσα) και συνεπώς, αναγκασμένη να δεχτεί τις επιδράσεις της έξωθεν ενεργούσας τεχνητής δύναμης και με τον τρόπο αυτό ν' αφήσει ν' αλλοιωθεί η κατάσταση υγείας της. Κατόπιν όμως είναι αναγκασμένη να ξαναδυναμώσει, και στην επίδραση που δέχτηκε μέσα της, (αρχική επίδραση) -
α) να προκαλέσει την ακριβώς αντίθετη κατάσταση υγείας (αντίδραση), όταν υπάρχει τέτοια του ίδιου βαθμού σαν την αρχική επίδραση της τεχνητής νοσογόνου και φαρμακευτικής δύναμης που υπήρχε ο' αυτή και μάλιστα κατά το μέτρο της δικής της ενέργειας - ή
β) όταν στη φύση δεν υπάρχει κατάσταση ακριβώς αντίθετη της αρχικής επίδρασης, φαίνεται ότι αγωνίζεται να επιβάλει την υπεροχή της, εξαλείφοντας την αλλοίωση που προκλήθηκε ο' αυτή (από το φάρμακο), στη θέση της οποίας θέτει εκ νέου σε ενέργεια το δικό της κανόνα (αποτέλεσμα, θεραπευτική επίδραση)". Με τον τρόπο αυτό εξασκώντας τη θεραπευτική επίδραση ο οργανισμός αποκαθιστά τις βλάβες που οι νοσογόνοι παράγοντες προκαλούν.

Στηρίζει δε όλο το θεραπευτικό σύστημα του στη δύναμη του οργανισμού (vis vitalis) που μπορεί να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τις διαταραχές της ισορροπίας του.

Γιατί τι άλλο κάνει η Ομοιοπαθητική Θεραπευτική παρά να δίνει ένα τέτοιο ερέθισμα στον οργανισμό, πιο ισχυρό από την υπάρχουσα διαταραχή, ώστε αντιδρώντας ο οργανισμός να απομακρύνει τη διαταραχή που υπήρχε και εμφάνιζε την ασθένεια.

Φέρνει, συνεπώς, ο Hahnemann στο φως, μιας τεράστιας σημασίας πραγματικότητα που έχει την ισχύ Νόμου στα φαινόμενα της ζωής. Η πραγματικότητα αυτή είναι ότι ο οργανισμός έχει όλες τις δυνάμεις να αποκαταστήσει τις διαταραχές που προκαλούνται από διάφορες επιδράσεις επάνω στη ζωτική δύναμη.

Η καινοτομία στην Ιατρική που εισήγαγε ο Hahnemann με τη θεραπευτική των ομοίων δεν είναι μόνο στη χρήση Aconitum ή Bellodona - φυσικές δηλαδή ουσίες- όπως άλλωστε λέγει και ο ίδιος (παράγραφος 269) αλλά δημιούργησε μια νέα μέθοδο συνδυάζοντας τους Νόμους της ζωής με τα προϊόντα που η φύση μας προμηθεύει, χρησιμοποιώντας την αραίωση και τη δυναμοποίηση.

Οι διατυπώσεις του Hahnemann στο Όργανο της Θεραπευτικής Τέχνης", δε στηρίζουν μόνον την ομοιοπαθητική αλλά έχουν οικουμενική ισχύ, έχουν ισχύ Νόμου που διέπει την υλική παρουσία της ζωής και συνεπώς είναι αποτελεσματικές όπου και αν χρησιμοποιούνται στα φαινόμενα της ζωής.

Από την άλλη πλευρά η κλασσική ιατρική διανύει ένα μακρύ δρόμο περιπλανήσεων και αναλύσεων μέσα από επιτυχείς επιτεύξεις στην αντιμετώπιση της ασθένειας, αλλά υποβαθμίζοντας τις δυνάμεις του οργανισμού. Μέχρι τώρα η τάση της θεραπευτικής, συνήθως είναι, να εξουδετερώνει τους παθογόνους παράγοντες με τη χρήση φαρμάκων, όπως είναι τα αντιβιοτικά ή τα χημειοθεραπευτικά έναντι του καρκίνου, παραμερίζοντας τη συμμετοχή του αμυντικού μηχανισμού στη θεραπευτική διαδικασία. Όταν χρησιμοποιούμε ένα αντιβιοτικό για την καταπολέμηση μιας φλεγμονής, ο οργανισμός γίνεται ένας απλός παρατηρητής των συμβαινόντων μέσα στον ίδιο τον χώρο του.

Ανακαλύπτεται, όμως, κυρίως στην εποχή μας το αμυντικό σύστημα του οργανισμού και τις δυνατότητες που έχει και κινητοποιεί σε καταστάσεις ανάγκης ουσίες (ιντερφερόνες, ιντερλευκίνες, κυττοκίνες, αυξητικούς παράγοντες που αυξάνουν σε περιπτώσεις ιογενών και μικροβιακών λοιμώξεων ή και άλλων νόσων) και ενεργοποιούν ανοσιακούς μηχανισμούς στα πλαίσια της αντίδρασης φλεγμονής οξείας φάσης. Με την αναγνώριση αυτή δίνει τη θέση που της ανήκει στη δευτερογενή αντίδραση του οργανισμού κατά τη διάρκεια της θεραπευτικής προσπάθειας του. Τονίζεται έτσι ο ρόλος του οργανισμού σαν ενεργητικού στοιχείου και όχι σαν το παθητικό χώρο όπου η κλασσική Ιατρική με τα φάρμακα της καταπολεμά την αρρώστια αγνοώντας τις ανάγκες και δυνάμεις του ανθρώπινου οργανισμού.

Η έμφαση στη θεραπευτική πρόταση της ομοιοπαθητικής δεν είναι στο Aconitum ή την Belladona ή οποιαδήποτε άλλη ουσία αλλά στην ενεργοποίηση των δυνάμεων του οργανισμού με το όμοιο φάρμακο που έχει υποστεί την κατάλληλη προετοιμασία, για να ενεργοποιήσει τις δυνάμεις αυτές.

Η έρευνα και η τεχνική έχουν οδηγήσει τη διαγνωστική πλευρά της κλασσικής Ιατρικής σε μια ασύμμετρη πρόοδο συγκριτικά με τις θεραπευτικές της δυνατότητες. Οι πιο σύγχρονες έρευνες της μοριακής βιολογίας και βιοχημείας αποκαλύπτουν ολοένα και περισσότερο ενδογενείς μηχανισμούς που μπορούν να επαναφέρουν τη διαταραχθείσα ισορροπία του ανθρώπινου οργανισμού (ενδορφίνες, βιολογικοί τροποποιητές), με συνέπεια να συγκλίνει στον προσανατολισμό της η σύγχρονη ιατρική με τις αρχές της ομοιοπαθητικής που σκοπό έχουν να απελευθερώσουν τις θεραπευτικές δυνάμεις του οργανισμού μέσα από τη συνεργασία του με το φυσικό του περιβάλλον. Έτσι η ομοιοπαθητική αποδεικνύεται σύγχρονη και επίκαιρη πραγματοποιώντας συνεχώς όλα αυτά τα χρόνια της πρακτικής της την πρόταση του Hahnemann για τη θεραπευτική δύναμη του οργανισμού.

Ας είναι η δύναμη αυτή, που είναι αντικείμενο της οποιασδήποτε Ιατρικής - η ζωτική δύναμη - εκείνη που θα φέρει κοντά τα διάφορα θεραπευτικά συστήματα καταργώντας τις διαφορές για το καλό του ανθρώπου, οδηγώντας την Ιατρική σε μια νέα εποχή ενοποίησης των διαφορετικών απόψεων, σε μια νέα δημιουργική πρακτική.

του Γιώργου Τσαντάκη: Ιατρός Παθολόγος, Ομοιοπαθητικός.