Stress και ανοσοποιητικό σύστημα

Το οφθαλμοφανές (ηλίου φαεινότερον) από αρχαιοτάτων χρόνων προσπαθεί να εξηγήσει με γραμμική σκέψη ομάδα ερευνητών σε άρθρο στο JAMA (περιοδικό της Αμερικανικής Ιατρικής Εταιρείας). Οι Ronala Glaier PhD, Bruce Robin MD, PhD, Margaret Chesney PhD, Shelaon Cohen Pha και Benja-min Natelson, MD στο τεύχος Ιουνίου 23/30 του 1999 αναφέρουν ότι υπάρχει επικοινωνία μεταξύ του κεντρικού νευρικού συστήματος και του ανοσοποιητικού συστήματος μέσω αμφίδρομων σημάτων που ενώνουν το νευρικό, το ενδοκρινικό και το ανοσοποιητικό σύστημα. Ψυχολογικά stress επηρεάζουν το ανοσοποιητικό σύστημα διακόπτοντας αυτά τα δίκτυα.

Σε μοριακό επίπεδο, η ανθρώπινη ανοσία εκφράζεται με την απελευθέρωση κυτοκινών, (δηλαδή μη αντισωματικών μηνυματικών μορίων από μια κατηγορία κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος, και από άλλα κύτταρα, όπως ενδοθηλιακά κύτταρα).

Οι κυτοκίνες διεγείρουν την κυτταρική απελευθέρωση ειδικών ουσιών που παίρνουν μέρος στην φλεγμονώδη αντίδραση. Τέτοιες βιοχημικές μετατροπές στο ανοσοποιητικό σύστημα εν μέρει καθοδηγούνται από ορμονικές συγκεντρώσεις στο πλάσμα, που ελκύονται από έναν στρεσογόνο παράγοντα ως αποτέλεσμα ενεργοποίησης του συμπαθητικού νευρικού συστήματος και των συνδέσεων συμπαθητικού-μυελού επινεφριδίων και υποθαλάμου. Για παράδειγμα μερικές από τις αλλαγές του ανοσοποιητικού, μπορούν να βελτιωθούν με προφυλακτική θεραπεία με β-αδρενεργικούς ανταγωνιστές. Ετσι, η ορμονική συγκέντρωση του πλάσματος, που σε πολλές περιπτώσεις καθορίζεται από την λειτουργία συγκεκριμένων περιοχών του εγκεφάλου (για παράδειγμα, τον υποθάλαμο ή τον υπο-μελα τόπο) μπορεί να επηρεάσει τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.

Οι ορμονικές αλλαγές που δημιουργούνται από το stress είναι υπεύθυνες για τις αλλαγές συγκεντρώσεων σε κυτοκίνες επειδή οι ορμόνες του stress τροποποιούν την σύνθεση και απελευθέρωση των κυτοκινών από τα λεμφοκύτταρα. Το τι συμβαίνει φυσικά in vivo (σε ζωντανούς οργανισμούς) είναι τελείως διαφορετικό από τις in vitro (σε δοκιμαστικούς σωλήνες, στο εργαστήριο) μελέτες. Εχει αποδειχθεί ότι ψυχολογικά stress σε ποντίκια με φυματίωση επιδρούν στην πορεία της νόσου. To stress επίσης έχει αποδειχθεί ότι επιτείνει την επανενεργοποίηση του λανθάνοντα ιού του έρπητα όπως ο ιός Epstein Barr σε ανθρώπους. Αυτές οι πληροφορίες δείχνουν ότι το stress έχει σημαντικές επιδράσεις στην υγεία. Μια πλατιά βιβλιογραφία δείχνει επίσης ότι το ψυχολογικό stress αναστέλει πολλές παθήσεις του ανοσοποιητικού συστήματος, όπως συγγενής ανοσία (π.χ. λύση φυσικών κυττάρων φονιάδων), αντίδραση Τ- κυττάρων και αντισωματική παραγωγή in vivo και in vitro.

Σε ασθενείς που παρακολουθούσαν και περίεθαλπαν συγγενείς με νόσο Alzneimer και σε αντίστοιχους που δεν έχουν stress παράγοντες δόθηκε εμβόλιο του ιού της γρίπης. Παρά το κοινό ιστορικό των ασθενών σ'αυτή τη μελέτη όπως ιστορικό εμβολιασμών, συχνότητα χρονιών νόσων και χρήση φαρμακευτικών ουσιών, οι νοσηλεύοντες βαριά ασθενείς είχαν φτωχότερη ανοσοποιητική αντίδραση κυτταρική και ορμονική στο εμβόλιο.

Ενδείξεις δείχνουν ότι φτωχότερη αντίδραση σε εμβολιασμό έχει ιατρικές επιπτώσεις (όπως πιο συχνή γρίπη σε μεγάλα άτομα ή ιώσεις).

Σε άλλες μελέτες ψυχικά stress όπως, χρόνιες κοινωνικές συγκρούσεις και υποαπασχόληση ή ανεργία είχαν σχέση με την ευαισθησία για ιούς κρυολογημάτων ενώ αντιθέτως άλλοι παράγοντες όπως η ηλικία, sex, εκπαίδευση και χαρακτηριστικά της προσωπικότητας όπως αυτοπεποίθηση και αυτοκυριαρχία δεν είχαν σχέση μ'αυ-τό. Σε άλλη μελέτη στο San Francisco, η κατάθλιψη επηρέασε την πτώση των CD4-7 λεμφοκυττάρων και την θνητότητα σε ασθενείς με AIDS.

Συμπερασματικά, υψηλά επίπεδα χρόνιου stress έχουν σχέση με την αύξηση της ευαισθησίας για φλεγμονώδεις νόσους. Οι πληροφορίες ως τώρα υποστηρίζουν την υπόθεση ότι η πτώση - δυσλειτουργία διαφορετικών στοιχείων του ανοσοποιητικού συστήματος που έχουν σχέση με στρεσσογόνους παράγοντες πιθανά έχουν σημασία πρόγνωσης σε φλεγμονώδεις νόσους.

Επίσης μελέτες δείχνουν τη βαρύτερη εξέλιξη και πιο μακροχρόνια προσβολή σε ασθενείς με φλεγμονές ή αυτοάνοσους νόσους όταν υπάρχει stress. Οι γιατροί πρέπει να κατανοήσουν το ρόλο του stress στην παθογένεια των νόσων και να προτείνουν τροποποιητικούς παράγοντες συμπεριφοράς στους ασθενείς τους για να βελτιωθεί η υγεία τους.

Επιμέλεια: Κων/νος Τσιτινίδης
Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρίας Ομοιοπαθητικής Ιατρικής
Από το περιοδικό "Ομοιοπαθητική Ιατρική", τεύχος 21