Η συστημική σκέψη στην Ιατρική

Γεώργιος Εμμ. Χαριτάκης
Καρδιολόγος
Υποψήφιος Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αιγαίου
(Τμήμα Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων)

Αναμφισβήτητα στη σύγχρονη ιατρική έχουν γίνει πολύ μεγάλες ανακαλύψεις. Όλες αυτές οι ανακαλύψεις και οι εφαρμογές τους έχουν ως χαρακτηριστικό τους την αναλυτική σκέψη καθώς και τη μεγάλη χρησιμοποίηση της τεχνολογίας.

Για την επίλυση των πολυπλοκότερων προβλημάτων, όπως χρόνια νοσήματα και ασθένειες που διαταράσσουν περισσότερα συστήματα, δεν κατάφερε η σύγχρονη ιατρική να δώσει μία ικανοποιητική λύση, πέρα από τη φαρμακευτική καταστολή των συμπτωμάτων, την επιβράδυνση στην εξέλιξη της νόσου ή στην καλύτερη περίπτωση στην τροποποίηση της έκφρασης της. Η πολυπλοκότητα του ανθρώπινου οργανισμού στις διάφορες διαταραχές της δεν μελετήθηκε συνολικά και δεν ενσωματώθηκαν στην έρευνα της γνώσεις που προέκυψαν από τις άλλες επιστήμες, όπως η βιολογία, η κβαντική φυσική, η κυβερνητική, η θεωρία του χάους, η συστημική θεωρία.

Η συστημική θεωρία είναι μία επιστήμη, που αντιτάχθηκε στην κυρίαρχη στη θέση της φυσικής και της χημείας μέσα στην βιολογία και υπογράμμισε την κρίσιμη διαφορά μεταξύ των φυσικών και βιολογικών συστημάτων.

Τα βιολογικά συστήματα, όπως ο ανθρώπινος οργανισμός, δεν μπορούν να μελετηθούν με την αναλυτική σκέψη και καθιερώθηκε η ανάγκη της συστημικής σκέψης δηλαδή, μια σκέψης που στηρίζεται τουλάχιστον στην αλληλεξάρτηση των μερών. Η συστημική σκέψη, εμφανίστηκε για πρώτη φορά στη δεκαετία του 1940, ως απάντηση στην αποτυχία της μηχανιστικής σκέψης και του βιταλισμού να εξηγήσουν τα βιολογικά φαινόμενα. Στη συστημική σκέψη, "σύστημα" είναι ένα πολύπλοκο και εξαιρετικά διασυνδεδεμένο δίκτυο μερών, τα οποία επιδεικνύουν συνεργαοτικές ιδιότητες όπου το όλο υπερβαίνει το άθροισμα των μερών του.

Οι έμβιοι οργανισμοί είναι οργανωσικά κλειστά και ενεργειακά ανοικτά συστήματα με εισερχόμενη και εξερχόμενη ενέργεια και ύλη και δεν είναι "σε αδράνεια", "ακινητοποιημένα", μέσα στο άμεσο περιβάλλον τους και μελετώνται ως συνολικές οντότητες. Έτσι παρουσιάζουν "αναδυόμενες" (emergent) ιδιότητες, οι οποίες δεν είναι δυνατό να εξαχθούν από τα τμήματα τους. Η βιολογική μορφή είναι περισσότερο από το σχήμα, περισσότερο από μια στατική διαμόρφωση των συστατικών, είναι μια «οργανωσιακή διαδικασία» με συνεχή ροή ύλης και ενέργειας και διατηρεί τη μορφή της επειδή υπάρχουν δυναμικές διαδικασίες.

Το Τμήμα Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων, έχει αναπτύξει σημαντική και επιτυχή ερευνητική και εκπαιδευτική δραστηριότητα, σε διεθνώς αναγνωρισμένες, σχετιζόμενες επιστημονικά γνωστικές περιοχές, της Συστημικής θεωρίας / Συστημικής Σκέψης, της Θεωρίας των Πολύπλοκων Συστημάτων, των Βιοσυστημάτων, και της Βιοσημειωτικής.

Τα πολύ σύγχρονα ερευνητικά θεωρητικά αποτελέσματα, δοκιμάζονται με τη λογική της διερεύνησης της εφαρμοσιμότητάς τους σε χώρους ανθρώπινης δράσης με κύριο αυτόν των ολιστικών εναλλακτικών θεραπευτικών συστημάτων, εκ των οποίων το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Κλασική Ομοιοπαθητική.